Tekstvragen

Verreweg de meeste vragen (ongeveer 45%) waren van het type: ‘leg uit’, waarbij sommige vragen (2, 5, 15, 22, 23, 24) zelfs relatief makkelijk beantwoord zouden kunnen worden door leerlingen die grofweg de inhoud van de tekst en/of het pensum kenden, zonder specifieke kennis van het Latijn nodig te hebben. Dat betekent dat als een leerling alleen de vertaling een beetje heeft geleerd, misschien al zo veel als zes vragen met enig gemak had kunnen beantwoorden. 

Verder viel op dat er relatief weinig citeer-vragen waren op dit examen, -slechts drie- evenveel als stilistische en vertalingsvragen. Argumentatie werd niet bevraagd in het examen, terwijl er met alle speeches (van Hannibal, Scipio en Hanno) voldoende retoriek de revue gepasseerd heeft om minstens één interessante argumentatie-vraag te stellen. Narratologie, gemiddeld gezien een compleet ondergeschoven kindje op de examens Latijn, kreeg zowaar één vraag (vraag 8 – over verteltempo). 

Ten opzichte van een gemiddeld examen Livius zaten er dus flink wat verschillen in dit jaar: achtergrondvragen, normaal gesproken rustig drie of vier vragen kreeg maar één vraag. Ook was er maar één verwijsvraag (normaal twee of drie), en vanwege de onevenredig veel ‘leg uit’-vragen, het dubbele van een gemiddeld examen Livius, bestond slechts 11% van de vragen uit citeervragen, waar dat bij Livius normaal gesproken bijna een kwart van het examen beslaat. 

Moeilijkheden en weggevertjes

De vraagformuleringen bij het examen Latijn waren beter dan bij het CE Grieks 2024, maar ook hier zaten vragen tussen die -mijns inziens- multi-interpretabel waren of beter anders geformuleerd konden worden. Vraag 10b, ‘Noteer waardoor het hier bedoelde inzicht verkregen was. Baseer je antwoord op het tekstgedeelte Magno t/m acciperet’, zou ik automatisch met het citaat ‘alienis malis’ hebben beantwoord. Hoewel het antwoordmodel duidelijk een Nederlands antwoord verwacht, zou ik ervoor pleiten om dit citaat goed te rekenen. ‘Noteer’ is wat mij betreft dubbelzinnig zolang er niet expliciet gezegd wordt ‘in eigen woorden’. Vraag 20 over waarneming vond ik ook lastig, vooral vanwege het feit dat bij 20c wordt overgestapt van ‘de waarnemende partij’ (20a + 20b), naar ‘de waargenomen gebeurtenis’, daar las ik in eerste instantie overheen. 

Aan de andere kant zaten er flink wat ‘gratis’ punten in het examen, zoals vraag 2, 5, 7, 9, 15, 21 en 22b. Vraag 9 en 22b waren makkelijk, omdat eigenlijk elk antwoord correct is met ietwat onderbouwing/logisch nadenken. De vergelijking tussen de twee vertalingen bij 21 was compleet gratis, want zelfs zonder degelijke kennis van het Latijn zie je dat vertaler van Gelder niets van de originele constructie overlaat en alleen een inhoudelijke interpretatie weergeeft in zijn ‘vertaling’.

Vanwege de overweldigende meerderheid aan ‘makkelijke(re)’ vragen, zou ik dit CE Latijn 2024 dus eerder als makkelijk, dan moeilijk bestempelen.

Gemis

Persoonlijk vond ik het jammer dat we geen reflectievraag hebben gezien, waarbij we kritisch moeten kijken naar Livius’ overduidelijk Romeinse perspectief en hoe dit ons beeld van de Puniërs kleurt. Ik waardeer de keuze voor teksten waarbij zowel Scipio als Hannibal in de schijnwerpers staan, maar ik had eerder gehoopt/gerekend op Scipio’s behandeling van verse bondgenoot Masinissa, waarbij meteen Livius’ zo gewaardeerde virtutes Romanae gekoppeld konden worden aan de tekst. Daarbij had de inname van Tarentum Hannibals strategische (t.a.v. de Romeinen), maar ook vriendelijke (t.a.v. de Tarentijnen) kant kunnen tonen, waarbij we intertekstualiteit konden behandelen door een willekeurige extra tekst over Hannibal. Misschien dat we deze kant van de generaals op het herexamen Latijn 2024 nog zien langskomen.

Vertaling

Relatief korte zinnen, weinig grammaticale uitdaging en veel aantekeningen kenmerken de vertaling Livius van het CE Latijn 2024. De enige moeilijkheid zat in regel 9, waarbij een persoonsvorm voor twee zinsdelen gebruikt moest worden. Alle woorden waar een leerling net wat langer moet nadenken alvorens de juiste betekenis te kiezen worden eigenlijk wel gegeven. Ik verbaasde me over het feit dat ‘pugnatum est’, gegeven werd in de aantekeningen. Waarom? Wordt het als te moeilijk beschouwd voor een leerling om na zes jaar Latijn zelf te vertalen ‘er is/werd gevochten’? Dat is wel treurig.

Ook de aantekening bij ‘ea’ vond ik overbodig. Dat zou een leerling zelf moeten kunnen bedenken. En in de lijn met voorgaande examens wordt elk nakijkmodel voor de vertaling steeds soepeler. Een irrealis plusquamperfectum ‘fudisset’, waarvan de leerling niet eens de juiste betekenis hoefde te kiezen, want deze werd ook gegeven in de aantekeningen, mag kennelijk ook gewoon vertaald worden met ‘verdreef’ (imperfectum) of ‘zou kunnen verdrijven’ (potentialis). 

Niet fout rekenen: fudisset verdreven had / verdreef / zou (kunnen / hebben kunnen) verdrijven

bron: nakijkmodel CvTE 2024-1 CE Latijn

Conclusie

Algemeen gezien was het examen Latijn (Livius) 2024 behoorlijk makkelijk en geen echte uitdaging, zowel niet op het gebied van tekstvragen als de vertaling. Het ligt in de lijn der verwachting van onze analyses van de CE’s Latijn, die stelselmatig steeds makkelijker worden met steeds ruimere nakijkmodellen. Toch ervaren leerlingen het examen Latijn vaak als zwaar en moeilijk. Deze trend is zorgelijk, omdat dit -mijn inziens- het resultaat is van falend onderwijs. Dat is geen aanval op de individuele docent, maar wel op het systeem. Als we examens steeds moeten verlagen in niveau en steeds minder examenstof kunnen behandelen in dezelfde tijd, dan wordt het tijd om naar de onderwijspraktijk te kijken en vooral naar hoe het komt dat de Latijnse leesvaardigheid onder druk is komen te staan. 

Wat denk jij over het eindexamen Latijn 2024? Kijk hier zelf naar het examen.

CE Latijn 2024 – tekstboekje
CE Latijn 2024 – vragenboekje
CE Latijn 2024 – correctiemodel