De didactiek van moderne vreemde talen ingezet bij Grieks & Latijn

In mijn eerste blogbijdrage heb ik geschreven over de voordelen die docenten Klassieke Talen hebben ten opzichte van docenten MVT. TPRS is een methodiek die alle vaardigheden (luisteren, spreken, lezen en schrijven) aan bod laat komen. Als het doel van de lessen Latijn en Grieks is dat de leerlingen uiteindelijk alleen een tekst leren begrijpen en vertalen, waarom zou je je dan als docent Grieks & Latijn bezighouden met luisteren en spreken?

Taalverwerving bij jonge kinderen

Het antwoord ligt in de onderliggende hiërarchie van de genoemde vaardigheden. Het beste is dat te zien bij jonge kinderen. Het eerste levensjaar bestaat voornamelijk uit het constant luisteren naar gesproken taal. Uit die enorme woordenbrij ontdekken de jonge hersentjes een systeem (de grammatica) en leren waarnaar de woorden verwijzen (de betekenis).

Pas later gaan de kinderen spreken: eerst met losse woordjes, dan woordgroepen en uiteindelijk met complete zinnen. Let wel: lezen en schrijven kunnen ze dan nog niet. Daar beginnen ze pas mee als ze in groep 3 van de basisschool zitten. En echt goed leren lezen (in hun moedertaal) blijft voor veel leerlingen op de middelbare school en studenten aan de universiteit een lastig onderdeel en vereist constante oefening.

Taalverwerving bij oudere kinderen en volwassenen

Het taalverwervingsdeel in de hersenen, waardoor we onbewust begrip van een taal kunnen opdoen, is ook nog op latere leeftijd actief. Tijdens de les kunnen we daar dus mooi gebruik van maken en dit proces van taalverwerving aanzienlijk versnellen. Niet door lukraak in de doeltaal tegen de leerlingen te gaan rebbelen, maar door heel rustig en stap voor stap samenhangende brokken taal aan te bieden, waarbij we er continu voor zorgen dat alles wat we in de doeltaal zeggen direct door de leerlingen te begrijpen is (comprehensible input). Daarbij kun je alles uit de kast trekken: gebaren, afbeeldingen, toneel of een vertaling. Langs deze weg maak je het je leerlingen mogelijk om op een onbewust niveau de taal te verwerven.

Eerst begrijpen dan pas vertalen

De precieze grammatica komt later of behandel je in een zogenaamde pop-up grammar: zo kort mogelijk (liefst maar een paar seconden) het taalkundig verschijnsel uitleggen en daarna weer verder met de les. Op deze manier kan een leerling een grammaticaal verschijnsel eerst onbewust tot zich nemen, om er later een naam aan te kunnen geven. Als een leerling op deze manier zich de taal echt eigen maakt, dan kan die de taal ook lezen en vertalen.
Het Latijnse alfabet komt vrijwel direct overeen met de uitspraak. Bij Grieks zal het aanleren van het alfabet ook makkelijker gaan, want tegen die tijd weten de leerlingen al hoe de taal klinkt. En zo zullen de leerlingen uiteindelijk de teksten daadwerkelijk van links naar rechts leren lezen. En is dat niet wat we willen?
Leerlingen leren zo op de volgende volgorde:

• lezen
• begrijpen
• vertalen

De hedendaagse praktijk

Maar de praktijk van tegenwoordig is helaas heel anders: direct wordt er begonnen met de hele onderliggende grammatica uit te leggen (met veel te veel jargon!) en de leerlingen worden bestookt met woordenoverhoringen om er maar voor te zorgen dat ze de vele woorden (uiteraard los en zonder context) in hun hoofden stouwen. Ze moeten de vele honderden werkwoord- en naamwoordvormen kunnen dromen. Teksten worden niet gelezen, maar volledig ontleed, geanalyseerd en omgezet naar (krom) Nederlands. Hoe leuk dat puzzelen voor sommigen ook is, deze methodiek leidt niet tot een direct begrip van de tekst. Deze manier is een veel te bewuste vorm van taal leren en een taal is simpelweg te ingewikkeld om op een bewuste manier aan te leren.
Zo krijgen leerlingen Latijn en Grieks nu de stof aangeboden:

• grammatica
• woorden
• analyseren
• vertalen
• begrijpen?

Wat je op deze manier krijgt is dat slechts een klein deel van de leerlingen uiteindelijk na zes jaar over de taal kan praten, zinnen kan analyseren en met een beetje geluk zelfs al puzzelend kan vertalen naar (helaas vaak krom) Nederlands, maar de taal direct begrijpen? Ho maar!
Ik ben ervan overtuigd dat als we onze leerlingen eerst onbewust laten focussen op het begrip (door middel van technieken als TPR en TPRS) ze uiteindelijk met veel meer plezier en gemak de teksten kunnen lezen en dus ook kunnen vertalen. Stap voor stap schudden de oude talen zo hun oubollige en elitaire karakter van zich af. De saaiheid en moeilijkheid maken plaats voor begrip en plezier.

Wat denken jullie: zouden de oude talen zo weer meer kunnen gaan leven voor de leerlingen?

Cura ut valeas,
Casper