Het eindexamen Grieks 2023 (16 mei 2023 9.00-12.00) ging over teksten uit de Historiën van Herodotus. Ongeveer twee uur na afronding van het examen verschijnen de opgaven en het correctiemodel online, zodat iedereen het CE Grieks kan inzien. Je kunt alle bestanden van het examen Herodotus vinden op examenblad.nl

• tekstboekje CE Grieks Herodotus – tijdvak 1
• opgaven CE Grieks Herodotus – tijdvak 1
• correctiemodel CE Grieks Herodotus – tijdvak 1

Overeenkomsten met vorige examens Herodotus

Zoals verwacht waren veruit de meeste vragen inhoudelijk: er werd gevraagd om de inhoud uit te leggen of een citaat als antwoord te geven op een inhoudelijke vraag. 26 van de 31 gestelde vragen waren inhoudelijk. Dit ligt in lijn met de trend van de afgelopen jaren, waarin het grootste gedeelte van de vragen eigenlijk alleen de inhoud betreffen. Opvallend in het correctiemodel zijn de vele opmerkingen ‘niet fout rekenen als’ bij deze inhoudelijke vragen, omdat er rekening gehouden wordt met verschillende denkwijzen. De opvallendste vraag met betrekking tot inhoud was vraag 4b:

4b Ben je het eens met de opmerking “Daar werden de huwelijken niet uit liefde aangegaan.”? Beargumenteer je antwoord op basis van de regels 1-17 (ὁ μὲν t/m ἐξεδίδοσαν).

Eigenlijk alle antwoorden werden daar goed gerekend, zolang er maar een argument genoemd werd uit de gegeven passage. De vraag is dan in hoeverre deze vraag toegevoegde waarde heeft op het examen.

Leerlingen die de inhoud van de teksten goed hadden geleerd, zouden geen moeite moeten hebben gehad met dit examen Grieks in ieder geval. Onderstaande afbeelding laat nog eens duidelijk zien hoe de vraagtypen verdeeld waren. Op dit examen Grieks werden geen stilistische of narratologische middelen gevraagd. Ook naar de verschillende soorten argumenten werd niet gevraagd.

Verschillen met voorgaande examens Herodotus

In tegenstelling tot bijvoorbeeld het herexamen van 2019 (drie stilistische vragen) werden er op dit examen geen vragen over stilistiek of narratologie gesteld. Er waren twee vragen over de achtergrondkennis en twee grammaticale vragen met betrekking op het aspect van de werkwoorden. In beide gevallen hadden voorgaande examens net iets meer van dit type vragen.

Waar op examens Herodotus uit de voorgaande jaren vaak veel meer vragen werden gesteld over een gegeven Nederlandse vertaling (gemiddeld 3,5 vraag sinds 2000) bevatte het CE Grieks 2023 maar één vraag over een vertaling.

Vertaalopgave

De vertaalopgave was niet erg moeilijk. Wie de uitgebreide inleiding goed had gelezen, kreeg eigenlijk al een samenvatting van het verhaal en wist dus al waar de tekst naartoe zou moeten gaan. Wellicht dat een leerling wel even gestruikeld is over kolon 35/36

ὡς παρ᾿ ἑωυτοῖσί εἰσι ῥωμαλεώτεραι (kolon 36) πέδαι

omdat dit een beetje uit de lucht komt vallen. Veel werkwoorden waren basiswoorden als zeggen, spreken, doen, zijn, nemen, dus een leerling met een redelijke basiswoordenschat zal absoluut sneller door de tekst heen gegaan zijn, dan wie elk woord moest opzoeken. Het goed rekenen van een onvoltooid verleden tijd voor een voltooid (aor.) participium deed bij mij mijn wenkbrauwen wel fronsen. Het hele idee van een aoristus is dat het een voltooid aspect heeft en een onvoltooide vertaling geeft bovendien het gevoel dat de handeling van het participium gelijktijdig is aan de persoonsvorm, terwijl dit in het Grieks beslist niet zo is.

kolon 26/28: Εἰπόντων δὲ τῶν Ἰχθυοφάγων τὴν ἀληθείην […] δολεροὺς μὲν τοὺς ἀνθρώπους ἔφη εἶναι

Een vertaling van kolon 26/28: ‘toen de Vis-eters de waarheid vertelden […], zei hij dat ze listige mensen waren’ zou goed gerekend worden, terwijl het nu gelijktijdig klinkt in het Nederlands, maar het participium in het Grieks is voortijdig. Voorheen werd strenger gekeken naar het voltooide aspect van een aor. participium, maar we zien een steeds ruimere nakijknorm.

Oordeel over het CE Grieks 2023 – Herodotus

Het is leuk om te zien dat er dit jaar een afbeelding bij de teksten gevraagd werd. Toepassingsvragen met betrekking tot een afbeelding hebben toegevoegde waarde voor een eindexamen Grieks, omdat leerlingen op die manier bewust kunnen reflecteren op receptie van de oudheid. Verder worden ze dan misschien bewuster van de verschillende presentaties en interpretaties van de oudheid.

Het is jammer dat leerlingen 26 stilistische middelen, 11 (+2 voor Herodotus) narratologische middelen en 5 soorten argumenten moeten leren zonder dat er een enkele vraag op het eindexamen op komt. Deze onbalans doet zowel de leerlingen als de teksten tekort. Enige aandacht voor de vorm naast de inhoud van de tekst is mijns inziens ook een essentieel onderdeel van de klassieke talen. In dezelfde lijn vind ik het jammer dat er geen vragen gesteld zijn over de in het Nederlandse vertaling gelezen teksten. Een leerling kan zich afvragen waarom hij het überhaupt gelezen moest hebben. De tweede helft van het pensum is ook niet aan bod gekomen, aangezien de eerste tekst (over de gewoontes van de Babyloniërs) op ongeveer een kwart van het pensum zat en de tweede tekst (Paris bij Proteus) net iets over de helft. Zelf had ik verwacht dat de Proteus-tekst gecombineerd zou worden met de tekst over Artemisia. (Wellicht dat het herexamen deze tekst wel bevat.)

Het correctiemodel is ruim opgesteld met betrekking tot de inhoudelijke tekstvragen en zelfs zeer ruim te noemen met betrekking tot de vertaling van de participia. Er valt de bediscussiëren of dit gewenst is. In het algemeen was de vertaling niet extreem moeilijk, maar van het te verwachten niveau. De vragen waren over het algemeen vrij gemakkelijk te beantwoorden op basis van inhoudelijke kennis.