De wereldwijd gebruikte methode Latijn van Hans Henning Ørberg

De zoektocht naar de ultieme methode Latijn zal voor mij voorlopig nog wel even doorgaan. Maandelijks koop ik van over de hele wereld nieuw verschenen methodes en pluk ik oude methodes Latijn van Google Books en andere archiefsites. De perfecte methode bestaat (vooralsnog) niet, maar als er een methode in de buurt komt dan is het wel Lingua Latina Per Se Illustrata (LLPSI) van Hans Henning Ørberg. Hieronder volgen mijn ervaringen als docent en als eeuwige student met deze bijzondere serie.

Natuurlijk Latijn – De eerste kennismaking…

Op Marktplaats vond ik in 2006 een advertentie die direct de aandacht trok: Latijn leren op een natuurlijke manier. Dat klonk als iets bijzonders en ik heb deze methode direct aangeschaft voor mijn verzameling.

Toen ik het pakket eenmaal binnen had, bleek het een bundeling van 16 kleinere deeltjes te zijn, drie woordenlijsten en een handleiding. In totaal dus 20 boekjes van samen ruim 1000 pagina’s.

Op de handleiding na was alles volledig in het Latijn geschreven: de aantekeningen, de grammatica, zelfs de woordenlijsten. Ik had nog nooit zoiets gezien en zelfs nog nooit van zoiets gehoord.

Door het verhaal en de plaatjes zat ik er direct helemaal in. Ik kon niet meer stoppen met lezen en heb werkelijk waar het hele pakket in twee weken tijd verslonden.

De ervaring van het daadwerkelijk direct lezen van Latijn is moeilijk te omschrijven. Puzzelen, analyseren en vertalen is leuk, maar dit was toch echt wel heel bijzonder en nog veel leuker!

Mijn docenten aan de universiteit (toen studeerde ik nog) kenden de methode niet en reageerden sceptisch. Het zou nog tot 2013 duren, voordat de nieuwe versie eindelijk ook in Nederland te verkrijgen was.

Lingua Latina & H.H. Ørberg – Een korte geschiedenis

Hans Henning Ørberg (21 april 1920 – 17 februari 2010) begon zijn carrière bij Taalinstituut de Natuurmethode in Denemarken, waar ze taalcursussen op zo’n manier ontwikkelden dat volwassenen de taal bijna net zo makkelijk konden oppikken als een kind. De methode werd onder leiding van Arthur M. Jensen al met succes toegepast op het Engels en andere moderne vreemde talen als Duits, Frans, Spaans en Italiaans. Ørberg ging de uitdaging aan om de gebruikte principes van de natuurmethode toe te passen op het Latijn. In 1955 kwam zijn geslaagde werk uit onder de titel: Lingua Latina Secundum Naturae Rationem Explicata. In Nederland kwam rond diezelfde tijd hetzelfde werk uit onder de titel Latijn volgens de natuurmethode en was verkrijgbaar als een correspondentiecursus bij het Taalinstitituut de Natuurmethode in Amsterdam.

Anton Daniël Leeman, toenmalig hoogleraar Latijn aan de Universiteit van Amsterdam, sprak in het voorwoord van deze cursus Latijn uit dat hij vurig hoopte dat deze methode gebruikt zou worden aan alle universiteiten en gymnasia van Nederland. Om de één of andere reden is dat niet gebeurd en is een paar jaar later het Natuurmethode Instituut spoorloos van de kaart verdwenen.
Ørberg werkte ondertussen aan een verbeterde versie van zijn Latijnmethode en in 1990 verscheen bij zijn eigen uitgeverij ‘Domus Latina’ zijn vernieuwde serie Latijn onder de naam Lingua Latina Per Se Illustrata. De methode bestaat vanaf nu uit twee tekstboeken Familia Romana en Roma Aeternaen een hele verzameling kleinere deeltjes van verschillende Klassieke auteurs als Plautus, Ovidius, Vergilius, Caesar en Cicero.

Lingua Latina Per Se Illustrata – De ‘directe methode’

De onderliggende methode achter Lingua Latina Per Se Illustrata heeft dus zijn wortels in de zogenaamde ‘natuurmethode’. Deze methode wordt ook wel de directe of inductieve methode genoemd.

Kenmerken van deze methode zijn dat zo veel mogelijk in de doeltaal gebleven wordt en je het Nederlands niet nodig hebt om het Latijn te begrijpen. Dit staat nogal haaks op de hedendaagse onderwijspraktijk waarbij juist het vertalen van het Latijn naar het Nederlands nodig is om het Latijn te kunnen begrijpen. In Lingua Latina is dat dus niet nodig, want al vanaf de eerste zin kan de lezer het Latijn direct zonder gepuzzel en geanalyseer begrijpen: Roma in Italia est.

De zinnen worden uiteraard steeds een beetje ingewikkelder, maar telkens zijn alle woorden direct uit de context te begrijpen.

In die gevallen dat de context nog niet duidelijk genoeg is, wordt er gebruik gemaakt van plaatjes of synoniemen of antoniemen.

De gehele cursus is inductief. Dat wil zeggen dat er voor het lezen van een hoofdstuk niet eerst een hele grammaticale verhandeling door een docent nodig is (dat heet deductief onderwijs), maar dat je juist zelf de zinnen direct en zonder uitleg kunt lezen.

Al lezend en met behulp van de Latijnse opmerkingen in de marge ontdek je zelf de grammaticale regels. Pas aan het einde van een hoofdstuk wordt de grammatica kort in het Latijn benoemd en verder toegelicht en volgen er een aantal oefeningen.

Een ander kenmerk van de directe methode en dus van Lingua Latina is dat er veelvuldig gebruik wordt gemaakt van vraag en antwoordpatronen.

Lingua Latina Per Se Illustrata – Beschrijving van de twee hoofddelen

Lingua Latina Per Se Illustrata bestaat uit twee delen: Familia Romana en Roma Aeterna. In Familia Romana wordt de complete Latijnse vormleer (morfologie) behandeld en een woordenschat opgebouwd van meer dan 1.500 woorden. De woorden worden per hoofdstuk zo vaak herhaald dat het niet nodig is deze woorden apart te memoriseren. Na het lezen van een hoofdstuk en het maken van de oefeningen (pensa) zitten de woorden als vanzelf in je geheugen gegrift. In Familia Romana worden in een doorlopend verhaal de belevenissen verteld van een welgestelde Romeinse familie uit de tweede eeuw na Christus. De opbouw van de grammatica is veel natuurlijker dan je in de meeste andere tekstboeken ziet: zo wordt er snel begonnen met de vormen van de gebiedende wijs en worden de vormen van de verschillende voornaamwoorden vroeg geintroduceerd.

Deel twee Roma Aeterna behandelt het grootste deel van de Romeinse geschiedenis. Het begint met een beschrijving van Rome en de vele gebouwen en andere belangrijke plaatsen, gevolgd door een prozaversie van de eerste vier boeken van de Aeneis van Vergilius (hier en daar zijn originele versregels intact gelaten). Daarna gaat Ørberg over op de verhalen van Livius, eerst nog licht aangepast, maar al gauw lees je Livius zonder dat je het doorhebt in het origineel. Voor je het weet lees je Aulus Gellius, Ovidius, Nepos, Sallustius, Horatius en tot slot Cicero.

In boek twee wordt de syntaxis van het Latijn verder uitgewerkt en wordt de woordenschat verder opgebouwd tot meer dan 4.000 woorden. Daarnaast zijn er nog verschillende kleinere deeltjes (zie figuur hieronder), toegespitst op meestal één auteur, die naast Roma Aeterna gelezen kunnen worden.

Lingua Latina Per Se Illustrata – Plus- en minpunten

Lingua Latina per se illustrata: kopen?

Ik wil het nog net geen schande noemen dat zelfs hoogleraren en vakdidactici Latijn aan universiteiten geen weet hebben van deze methode, maar het is op z’n minst vreemd dat dit boek in Nederland nog steeds zo weinig gebruikt wordt. Het bestaat al meer dan vijftig jaar en wordt wereldwijd gebruikt!

Ik heb zelf beter Latijn geleerd door deze briljante methode te bestuderen dan door de studie Griekse en Latijnse Taal en Cultuur te volgen. 
Dit boek is een absolute aanrader voor als je het Latijn vloeiend wilt leren lezen en actiever wilt leren beheersen. Kopen dus!

Update 2014: Addisco Onderwijs werkt sinds 2006 met deze methode en is sinds eind 2013 de officiële distributeur en uitgever van de methode Lingua Latina per se Illustrata van Ørberg en ontwikkelt daar nieuw materiaal bij (o.a. de digitale versie van de Exercitia Latina). Scholen en particulieren kunnen deze methode dus ook via Addisco bestellen.

Update 2015: De afgelopen paar jaar is er mede door de de Latijnse dagen van het Athenaeum Illustre en Addisco, de maandelijkse gratis bijeenkomsten van Addisco en verschillende presentaties en workshops op scholen en de Addisco Zomerschool meer bekendheid gekomen voor deze methode. Inmiddels zijn er zo’n 20 scholen die met deze methode of met actief Latijn als didactisch middel werken.